فقه سنتی و رویکردهای جدید به فقه

نکاتی درباره فقه موجود (نظر حامیان فقه موجود)

o        تقسیم بین حکم و موضوع

·         آن چیزی که فقه موجود بیشتر به دنبال آن است حکم شناسی است.

·         شناخت موضوع به عرف سپرده می شود.

o        سه مرحله یا سه لایه در فقه می توان دید:

·         حکم                    مثال: حرام است

·         موضوع کلی           مثال: خمر

3.      تطبیق با خارج        مثال: این خمر است.

o        احراز موضوع کلی

1.      شرعی

2.      عرفی

3.      کارشناس

o        فقه برای تمام مسائل پاسخ دارد:

·         همه موضوعات کلی مشخص است و احکام هم برای هر یک مشخص. مسئله در تطبیق با خارج است. در تطبیق با خارج اگر توانستیم آن را ذیل یکی از ابواب فقه ببریم که حکم معلوم است اگر هم نشد اصول عملیه را جاری می کنیم.

o        وقتی که یک مجموعه مصادیق مرتبط با هم به فقه عرضه شود آن را به اجزاء می شکنیم و هر جزء را با توجه به ابواب فقهی می‌سنجیم و در مورد آن مجموعه نظر می دهیم.

·         در بانکداری موجود هیچ مصداق مفردی را نمی‌توانید پیدا کنید که غیر شرعی باشد.

o        فقه مصطلح خود را متولی تحولات نمی‌داند. بلکه در تحولات به وجود آمده پاسخ می گوید که آیا صحیح است یا نه. اصلا شان مدیریت جامعه برای خود نمی‌داند. (این معنا یک بستر تاریخی دارد.) در مسائل جدید که پیش می‌آید فقه آن را به اجزاء می‌شکند که هر جزء را تحت یکی از موضوعات کلی می‌برد و حکم را بیان می‌کند.

·         هویت اصلی شیعه این طور نبوده این موضع گیری منفعل نبوده است. با مراجعه به تاریخ شیعه می‌توان دید که بزرگان و علمای ما چگونه عمل کرده اند.

·         علمای ما به صورت فعالانه در تحولات اجتماعی دخیل بوده اند.

·         وقتی که ولایت را برای فقیه می‌دانند معلوم است که حکومت و اداره و مدیریت ارتباط با فقه دارد

 

·         راه حل هایی که برای حل نارسایی فقه موجود داده شده است. (عدم توانایی فقه موجود در اداره جامع)

جریان‌های روشنفکری

·         اداره جامعه را به علوم مدرن که غربیان به آن رسیده اند بسپارید . آنجایی که فقه نمی تواند پاسخ دهد باید در مقابل آن ها سر خم کند.

·         برخی از شخصیت های مطرح:

§         سروش

§         مجتهد شبستری

§         کدیور: بنا که در فقه بر عقلا است . عقلای امروز فرق کرد باید فقه را عوض کرد.

§         سید جواد طباطبایی

·         شاخصه ی اصلی این جریان: کسی که  سنت و تجدد را مطرح می کند و این دو را در جدال می بینید و بعد در این جدال طرف تجدد را می گیرد روشنفکر است.کسی هم که طرف سنت را می گیرد سنت گراست البته انقلاب ما نه تجدد گراست و نه سنت گرا باید انقلاب را فهمید.

جریان های مؤمنانه

1.       جریان های سنتی فقاهتی

1-1.      وجود قوانین ثابت و متغییر: (یکی از بهترین دفاع ها از فقه مصطلح که تحولی را هم در فقه لازم نمی بیند)

2.       ترمیمی

2-1.            مقاصد شریعت

جریان روشنفکری این مطلب را متمسک قرار داده اند و در نتیجه شریعت را بی اهمیت جلوه می دهند و مقاصدی را معرفی می کنند و ادعا می کنند که می توان حتی شریعت جدید تری هم آورد اما جریان های مومنانه در واقع به دنبال چرایی ها می گردند که فقه بتواند در مسائل جدید جواب  بگوید.

2-2.                        پر رنگ کردن عقل به عنوان منبع فقه.

آیت الله جوادی آملی یکی از طرفداران اصلی این جریان است. باید اصول فقه برای منبع عقل را هم بنویسیم. یک دیدگاه ترمیمی است.

2-3.                        عرف

2-4.                        عقلاء

در جریان های معرفی شده هیچکدام نقش مدیریتی و تحول سازی برای فقه نمی بینند بلکه سعی در پاسخگویی آن دارند.

3.      تحول خواه در روش فقاهت

سه لایه در فقه مطرح است هر کس در این لایه‌ها آمد تغییری ایجاد کرد می شود گفت که یک تحول در روش فقاهت ایجاد کرده است. که عبارتند از:

1.      فرهنگ

§         غایت

·         تامین از  عقوبت منجز و معذر

§         گستره

·         فقه موجود فقط ناظر به فعل است. اگر کسی آمد و غیر از فعل مثلا به بحث احساسات و روحیات و ... پرداخت یک تحولی را ایجاد کرده است.

§         مقیاس

·         تغییر دادن مقیاس از فرد به جامعه

2.      فلسفه

3.      زیرساخت روش